Tüp Bebek Tedavisinden Sonra Bilinmesi Gerekenler

• Hamilelik gerçekleştikten sonra genetik problemler tanımlanabilir mi?

Evet, tanımlanabilmektedir. Hamilelik süresince, uygulanması gereken bir takımı tarama testleri vardır (11 – 14 tarama testi – ikili test – üçlü test ). Yapılan bu tarama testleri, hamilelik dönemi içerisindeki genetik risk hakkında doktorlara genel bilgi verir. Böyle bir risk görülürse, 11-14. haftada fetüsün eşinden biyopsi uygulanarak ya da 16 – 18 hafta arasında bebeğin içinde olduğu sıvıdan örnek alınarak, bebeğin kromozom analizine bakılması mümkündür. Aynı zamanda yapılacak olan ultrasonografi de, bu konu hakkında doktorlara yardımcı olmaktadır.

• Tüp bebek tedavisinde ‘eve canlı bebek götürebilmek için kaç kez deneme yapılmalı?

Tüp bebek tedavilerinde genel olarak canlı doğum yapabilme, eve canlı bebek götürebilme oranı her denemede % 30 civarındadır. Hastaları ilgilendiren ana değer de aslında en son denemede ne kadar başarı şansının olduğudur. Örneğin, tüp bebek tedavisinde başarısızlık durumunda 3 kez denenmesini uzmanlar önerir. Zira ilk ya da ikinci denemede başarısızlık durumunda doktorlar pek çok inceleme yaparak başarısızlık nedenini bulup bunu ortadan kaldıracak uygulamalarla bir sonraki denemenin daha başarılı bir sonuç verebilmesini sağlayabilmekteler.  Ancak 3 defa yapılan başarısız deneme ardından, aileler için hamilelik elde etme şansı ne yazık ki çok arttırılamamaktadır. Embriyo transferi öncesinde yapılan genetik araştırma, laboratuvar ortamında suni bir ana rahmi meydana getirilmesi, sperm seçimi için uygulanan tekniklerin değiştirilmesi gibi ek uygulamalar yapılarak gerçekleşen ikinci ve üçüncü denemelerin de olumlu sonuç vermemesi durumunda başka bir denemeye çok da sıcak bakılmayabilir. Uygulanan bu ek yöntemlerin faydalı olabildiği bilinirken, tedavide elde edilecek başarıyı tam olarak ne kadar artırdığı ile ilgili, yeterli kanıt şuan için yoktur.

• Yumurta toplama işlemi sonrasında neler önemli?

Yumurta toplama işleminin uygulandığı gün, başarılı bir implantasyon için rahim içi zarını yeterli bir seviyede kalın tutmaya destek olması için anne adayı progesteron kullanmaya başlar. Yumurta toplama işleminin ardından uygun görüldüğü takdirde, herhangi bir eczaneden Crinone Jel % 8’ alınması gerekebilir. Bu ilacın kullanımı ile ilgili, doktorlar ve hemşireler gerekli bilgiyi verir. Aynı zamanda kullanım ile ilgili bilgi, paketin içinden çıkmaktadır. Bu ilaç günde 2 defa (sabah ve akşam) hamileliğin 12. haftasına kadar düzenli bir şekilde kullanılacaktır.

Yumurta toplama işleminin ardından, klinikte yaklaşık 1 ile 2 saat arasında dinlenmek gerekecek ve iyileşme süresi çok kısa olduğu için, 2 – 3 saat içerisinde kadın rutin hayatına dönebilecektir. 

İlk önce, yumurta toplama işlemi esnasında alınan folikül ile işleme alınır, ardından gün içerisinde döllenme işlemi için ICSI prosedürü yapılır. ICSI prosedüründen 1 gün sonra, döllemenin son hali ile ilgili hasta bilgilendirilir. İsteğe göre yumurta toplama işleminden 24 saat sonra, kliniği arayarak veya kliniğe giderek, kaç adet embriyo olduğu ile ilgili doktorlardan bilgi alınabilir. Bu süreçte kullanılması gereken ilaçların kullanım sıklığı ve dozuna dikkat etmek, her şeyi doktorun önerdiği şekilde uygulamak tedavinin başarısı için hayati önem taşımaktadır. 

• Embriyo transferi sonrası cinsel ilişki zararlı mı?

Embriyo transferinin ardından, cinsel ilişkiye giren ya da girmeyen anne ve baba adayları arasında, hamilelik oranı bakımından herhangi bir fark gözlenmemiştir. Hatta yapılan bir çalışma, embriyo transferi ardından 48 saat içinde cinsel ilişkiye giren hastaların, hamilelik değerlerinde yükselme olduğu tespit edilmiştir. Bu durumun sperm sıvısı içinde yer alan birtakım bağışıklık maddelerinin, rahmin döllenen embriyoyu kabul etmeme ihtimalinde azalma oluşturmasından kaynaklanabildiği kanısına varılmıştır. Ancak tüp bebek tedavisi sonrası, cinsel ilişkiden doğabilecek mekanik travmaların, büyümüş yumurtalıklarda, hele ki ovaryan hiperstimülasyon sendromu gelişmiş ise, yırtılmalar neden olan ağrı ya da kanamalara sebep olma potansiyelinden dolayı, bir grup uzman embriyo transferinden sonra, cinsel ilişkiye girilmesini tavsiye etmemektedir. Bu konudaki genel kanı embriyo transferinden kanda gebelik testine kadar geçen 12 günlük süreçte cinsel ilişkiye girilmemesi yönündedir. Ancak yine de bu husus ile ilgili netleşmiş bir fikir birliği bulunmamakta, tedaviyi gerçekleştiren doktorun takdirine bırakmak gerekmektedir. 

• Embriyo transferi sonrası yatmak gerekir mi, gerekirse ne kadar süre yatılmalı?

Embriyo transferi basit bir jinekolojik işlemdir, acısız, ağrısız ve kısa süreli olduğundan genellikle anestezi bile gerektirmemekte, sadece nadiren bazı hastalar hafif uyuşukluk için sedasyon talep edebilmekteler. Embriyo transferi sonrasında da hastanın ayağa kalkmasında genellikle sakınca görülmez. Bu bağlamda embriyo transferi sonrasında hemen ayağa kaldırılan hastalar ile yarım saat yatırıldıktan sonra kaldırılan hastalar arasında, hamilelik oranları bakımından herhangi bir fark gözlenmemiştir. Hatta ve hatta uzun süre yatmanın meydana getirdiği stres ve endişenin olumsuzluk yaratacağı hakkında birtakım fikirler de bulunmaktadır. Bu bakımdan embriyo transferi sonrasında aslında hastanın yatmasını gerektirecek bir durum olmasa da bazı doktorlar yarım saatlik bir dinlenmeyi doğru bulmaktalar.

• Embriyo transferi sonrasında ilaç kullanmak gerekir mi?

Embriyo transferinden sonra rutin bir şekilde kullanılması gereken en önemli ilaçlar progesteron içeren preperatlardır  (Crinone,proginex ,utragestane). Bunların haricinde, eğer başlanılmış ise coraspin veya bebek aspirini ve folik aside de doktor önerdiği sürece devam edilmesinde herhangi bir sakınca yoktur. Sayılan bu ilaçların haricinde, başka bir ilaç tüp bebek tedavilerinde rutin olarak tavsiye edilmez. Bu süreç içerisinde meydana gelebilecek tedavi ile  alakalı olmayan ağrılarda parasetamollü ağrı kesicileri kullanmak,  çok fazla ağrı çekmekten daha fazla tercih edilmektedir. Bu da yine doktora danışarak alınmalıdır. Aynı şekilde tansiyon tiroit şeker gibi rahatsızlıklardan dolayı kullanılması zorunlu olan ilaçların kullanımını da, doktordan habersiz olarak durdurmamak çok önemlidir.

• Embriyo transferi sonrası izin kullanılması gerekir mi?

Tüp bebek tedavisinde embriyo transferi son aşamadır ve bundan 12 gün sonrasında bir tane kanda gebelik testi yapılarak tedavinin başarılı olup olmadığı anlaşılacaktır. Anne adaylarının ne tüp bebek tedavisinin gerçekleştirildiği süreçte (tüp bebek kliniği il dışında değilse) ne de embriyo transferinden sonra işyerinden günlük işler için alınan birkaç saatlik izin dışında izin alınması gerekmemektedir. Zira klinikte yapılan işlemler birkaç saat içinde zaten tamamlanabilmekte, embriyo transferinden yarım saat sonrasında da anne adayı rutin yaşamana dönebilmektedir. Bu konuda yapılan araştırmalar da anne adayının, çalışmaya bir müddet ara vermesi ile izin kullanmasının hamilelik oranlarında herhangi bir artış oluşturmadığını göstermektedir. Hatta çalışılmadığı zaman, anne adayında meydana gelen stres ve endişenin, beklenenden daha çok olumsuzluk yaratabilmesi de mümkündür. Aynı şekilde anne adayının, embriyo transferinin ardından bekleme dönemini yalnız bir ortamda geçirmesi, bu dönem içerisinde başka kişilerden alabileceği pozitif yardımın olmaması sonucunu da yaratabilir. Bu sebepten dolayı, stresli ya da toksik kimyasallara maruz kalınan bir işte çalışan anne adaylarına embriyo transferi sonrasında izin kullanılması önerilirken, diğer anne adaylarına izin önerilmemekte, sosyal yaşamdan kopmasının yararlı değil, zararlı olacağı düşünülmektedir. 

• Embriyo transferi sonrası fiziksel aktivite ve spor faydalı mı, zararlı mı?

Embriyo transferi ardından uygulanan kardiyovasküler yüklenme, yorucu ağır fiziksel aktivite ve sporun, bu tip yüklenmenin olmadığı gruba göre, hamilelik oranlarında azalma ile beraber düşük riskinde yükselmeye sebep olduğu birtakım çalışmalar sonucu teşhis edilmiştir. Bu tarz aktivitelerin meydana getireceği mekanik sarsıntının, rahme yapışma dönemindeki embriyoyu yerinden sarsması, bu olumsuzluğun en muhtemel sebebidir. Bu sebepten dolayı, embriyo transferi yapıldıktan sonra, anne adaylarına yoğun ve ağır sporlardan, yorucu antrenmanlardan kaçınmaları tavsiye edilirken, yürüyüş gibi hafif ve sağlıklı egzersizlerin herhangi bir olumsuzluk yaratmayacağı, hatta anne adayına psikolojik açıdan iyi geleceği bildirilmektedir.

• Tüp bebek tedavisi sonrasında sigara ve içki kullanılabilir mi?

Sigara ve içki her yaştan insan için hayatın her döneminde zararlıdır. Bir de gebelik planlayan, bebek sahibi olmak isteyen kişilerin kesinlikle alkol ve sigaradan uzak durmaları gerekir. Bu bakımdan sigara ve alkol alışkanlığı olanlar gebelik planlamadan, tüp bebek tedavisine başlamadan en geç 3 ay öncesinden bırakmalılar, tedavi süresince ve gebelikte de asla kullanmamalılar. Çünkü sigara, rahmin kanlanmasını, üreme hücrelerinin sayısını ve kalitesini, embriyo oluşumunu ve aslında gebeliğe dair her bir faktörü olumsuz bir şekilde etkiler. Ancak şu da bir gerçek ki, çok uzun süredir düzenli olarak sigara içen birisinin sigarayı birden bırakması, sigarasızlık ve nikotin bağımlılığı, stres seviyesini ciddi bir oranda artırabilir. Bu tür bir durumda belki de kontrollü bir şekilde içilen bir iki tane sigara, içmemekten daha iyi olabilir. Aynı zamanda bazı doktorlara göre; elbette ki tamamen bırakmak en iyisi olsa da, bilinç kaybı yaşanmayacak derecede çok az alkolün tedavi süresince herhangi bir zararı olmayabilir.

• Embriyo transferinden ne kadar zaman sonra banyo yapılabilir?

Embriyo transferinden 1 gün sonra, ılık olması şartı ile duş alınabilir. Ancak uzun süre banyoda kalmak, küveti doldurup içinde kalmak ve sıcak su ile banyo yapmak önerilmemektedir. 

• Başarısız bir denemeden sonra ne kadar ara vermek gerekiyor?

Birinci tüp bebek denemesi başarısız olduğunda 2. denemeyi uygulamak için, 1 ay ara vermek gerekir.  Daha uzun süre ara verilmesi ile daha kısa ara verilmesi arasında, tedavinin başarısı açısından herhangi bir fark yoktur. Bu noktada asıl önemli olan şey, eşlerin psikolojisi ile beraber, maddi durum ve de doktorun uygun gördüğü tarihtir. Zira çoğu zaman başarısız tüp bebek denemesinin ardından doktorun birtakım testler, muayenelerle başarısızlık sebebini bulup onları ortadan kaldıracak uygulamalar yapmaları gerekebiliyor. Bu bağlamda kendini maddi ve manevi olarak hazır hisseden eşler, doktorun da uygun bulması ile çok fazla ara vermeden yeniden deneme yapılabilir.

• Embriyo transferi sonrası çiftin psikolojisi önemli midir?

Evet, genel olarak üreme yetisinde ve de tedavilerin başarısında eşlerin psikolojisi önemlidir ve stresli, endişeli ruh halinden tedavi olumsuz etkilenebilmektedir. Bu bakımdan eşlerin hem tedavi süresince hem de embriyo transferinden sonraki süreçte genel bir şekilde stres, üzüntü ve endişeden kendilerini uzak tutmaya gayret etmeliler. Bu süreçte, kendine ve tedaviye güvenmek ve umutlu olmak önemlidir. Zira annelik içgüdüsü ile vücut fetüsü yaşatmak için, fetüs de hayata tutunmak için ne gerekiyorsa yapacaktır. Ancak bu süreçte olağan dışı olarak yapılacaklar bir bakıma ters etki yaratabilir.  Kısacası başkalarının doğruları ile değil, kendi doğruları ve de doktorun önerileri ile bu süreci geçirmek oldukça önemlidir.

• Embriyo transferi sonrası uygulanması gereken özel bir diyet var mıdır?

Embriyo transferinin ardından, yapılması gereken özel bir diyet yoktur. Fakat progesteron iğneleri ile beraber kullanılan progesteron jel ve tabletleri, bağırsak hareketlerini azaltarak, kabızlığın görülmesine sebep olabilir. Bu tür sebeplerden dolayı, günde ortalama 2 litre su tüketmek, lifli besinleri tercih etmek kabızlığı önlemek bakımından yararlı olabilir. Ayrıca genel olarak vücut sağlığını korumak ve bağışıklık sistemini güçlendirmek için protein, vitamin ve mineraller bakımından zengin, yeterli ve dengeli beslenmek faydalı olabilir.

• Embriyo transferinden sonra folik asit almak gerekir mi?

Evet, tüp bebek tedavisini gerçekleştiren doktor muhtemelen folik asit reçete edecektir. Ve bunun mutlaka alınması gerekir. Bu konuda yapılan bir araştırmada folik asit alımı ve embriyo tutunma şansı ilişkisine bakıldı. Bu araştırma folik asit alan kadınların embriyo transferinden sonra daha yüksek canlı doğum oranlarına sahip olduğunu gösterdi. Eğer anne adayı obez, nöral tüp defekti olan bir çocuğun öyküsü gibi yüksek risk grubunda değilse günde 0.4-1.0mg (400-1000 mcg) folik asit alması önerilir. Yüksek risk grubundaki kadınların kendi durumuna göre takviye alımı ve bunların miktarı doktor tarafından belirlenir. 

• Embriyo transferinden sonra ağrı kesici alınabilir mi?

Ağrı kesiciler, antibiyotikler ve hatta ilaçların pek çoğu vücutta birtakım istenmeyen durumlara sebep olabilir. Bu bakımdan aslında genel olarak gebe kalmak isteyenlere doktorun zorunlu olarak reçete ettikleri dışında ilaç almaları önerilmez. Bu sebeple de “embriyo transferinden sonra ağrı kesici alabilir miyim?” sorusunun yanıtı: “alınmazsa daha iyi olur” şeklinde olabilir. Çünkü bu konuda herkesin bildiği genel geçerli veriye göre; doğurganlık tedavisi sırasında, embriyo transferinden sonra ve hamileliğin erken döneminde, hatta yaşam boyunca ilaçlardan kaçınmak, mümkünse ihtiyaç duymaya sebep olacak ortamı yaratmamak genellikle en iyisidir. Bununla birlikte baş ağrısı veya başka ağrılar gibi semptomlardan mustarip olunması durumunda yine doktora danışmak kaydıyla parasetamol gibi basit analjezik ürünler güvenli bir şekilde alınabilir. Ancak basit ağrı kesicilerle rahatlamayan semptomlar geliştirilmesi durumunda mutlaka doktorla konuşmak en doğru yaklaşım olur.

• Embriyo transferinden sonra gebelik belirtileri ne zaman başlar?

Tüp bebek tedavisinde embriyo transferi yapıldıktan sonraki süreç tıpkı doğal yolla gebelikte olduğu gibi gerçekleşir. Gebelik semptomlarından, hamilelik sürecine ve doğuma kadar her şey aynı şekilde ilerler. Embriyo transferinden sonra gebelik testi yapmak için genellikle 12 gün beklenir ve kanda gebelik testi ile tedavinin başarılı olup olmadığı öğrenilir. Zira embriyonun rahim duvarına tutunmasının gerçekleşmesi beklenen yaklaşık 15 günlük bir süre vardır. Eğer gebelik gerçekleştiyse vücutta “hamilelik hormonu” olan insan koryonik gonadotropin (hCG) seviyeleri yükselmeye başlar ve bundan sonra da hamilelik belirtilerini anne adayı fark etmeye başlar. Yani aslında daha gebelik testi yapılmadan herhangi bir gebelik belirtisi hissedilmesi söz konusu değildir. Ancak bazı kadınlar daha öncesinde mide bulantısı, kusma, memelerde hassasiyet, halsizlik gibi erken dönem gebelik belirtileri hissettiklerini bildirmekteler. Bu belirtiler görülüyor olsa da gebelik için en doğrusu kanda gebelik testinin pozitif sonuç vermesini beklemektir. 

Tüp bebek sonrası ile ilgili diğer bilinmesi gerekenler

Özellikle de sauna gibi aşırı sıcak ve nemli mekanlardan uzak durmak, oluşabilecek bir enfeksiyon sebebi ile  havuza girmemek genel yaklaşımlardandır.  Çok yormadığı sürece,  seyahat etmekte de herhangi bir sakınca yoktur. Uçak yolculuğu da, aynı şekilde sakıncalı olarak görülmemektedir.